Wynaczenie stanu gruntu naturalnego lub nasypowego służy, ogólnie rzecz biorąc, określeniu spodziewanego rodzaju współpracy gruntu z projektowanymi budowlami. Stany spoistych i niespoistych gruntów budowlanych określają ich fizyczne właściwości, są parametrami wyjściowymi do klasyfikacji i wyznaczenia parametrów geotechnicznych podłoża gruntowego, w tym parametrów mechanicznych.

W przypadku gruntów niespoistych, stan wyrażany jest stopniem zagęszczenia ID (rodzime grunty niespoiste) lub wskaźnikiem zagęszczenia IS (grunty nasypowe). Na ich podstawie wyróżnia się grunty bardzo zagęszczone, zagęszczone, średniozagęszczone i luźne. Zagęszczenie gruntów określamy różnymi metodami, przeważnie w terenie za pomocą sondowań dynamicznych DPL, DPM, DPH, DPSH i statycznych CPT. Jakość nasypów kontroluje się za pomącą badań w aparacie Proctora lub szybkimi i płytkimi  badaniami lekką płytą dynamiczną (wskaźnik zagęszczenia przeliczony z dynamicznego modułu odkształcenia) albo sondowaniami sondą lekką DPL.

Stany gruntów spoistych rozumiane jako konsystencje gruntów zależne są w głównej mierze od zawartości wody oraz ilości minerałów ilastych. W praktyce do wyznaczenia stanu gruntu najczęściej stosujemy określanie stopnia plastyczności IL, rzadziej wskaźnika plastyczności IP, wskaźnika konsystencji IC, wskaźnika skurczalności SI. Ich wartości uzyskać można różnymi metodami, zarówno laboratoryjnymi jak i polowymi. Przy badaniach makroskopowych polowych i laboratoryjnych czy badaniach polowych 'in situ’ często jako wartości wyjściowe wyznaczamy również spójność gruntu lub wytrzymałość na ścinanie.

Konsystencję gruntu określamy jako zwartą, plastyczną lub płynną (stan zwarty, półzwarty, twardoplastyczny, plastyczny, miękkoplastyczny, płynny). Wilgotności graniczne między poszczególnymi stanami, tzw. granice konsystencji określane są jako: granica skurczalności (między stanem zwartym a półzwartym), granica plastyczności (między stanem półzwartym a twardoplastyczym),  granica płynności (między stanem miękkoplastycznym a płynnym).

Szerokie zagadnienie metodyki określania stanów gruntów spoistych i niespoistych jest przemiotem norm krajowych i zagranicznych, szeregu opracowań metodycznych, instrukcji i wytycznych metodycznych i interpretacyjnych.